«Наступствы для Лукашэнкі могуць быць самымі непрадказальнымі»

Дыктатар прызнаў тое, што гадамі адмаўляў.

Адная з галоўных тэм, якую зараз абмяркоўваюць беларусы, - заява Лукашэнкі аб пакістанскіх мігрантах. Навошта дыктатару яны спатрэбіліся? Гэта эканамічны разлік, ці новая спроба стварыць ціск на межах з ЕЗ? Пра гэта сайт Charter97.org паразмаўляў з беларускім палітолагам Анатолем Котавым:

- Прычын некалькі. Можна пачаць, мабыць, з першай. Гэтае жаданне пасадзіць за стол перамоў еўрапейцаў, якім ён у шчыра гаворыць і шантажуе, пагражаючы прывезці ў Беларусь 150 тысяч пакістанцаў. І адразу абсалютна зразумела, што нейкая частка з іх, калі іх прывязуць, адразу ж адправіцца на мяжу і будзе спрабаваць яе прарываць.

Шчыра кажучы, гэта проста такая дэкларацыя, маўляў, давайце ўсё ж сядзем за стол перамоў, каб новая партыя мігрантаў на 150 тысяч чалавек не апынулася на мяжы з Еўрапейскім звязам, не штурмавала мяжу з Польшчай, Літвой і Латвіяй. Гэта такі шантаж у бок Еўрапейскага Звязу.

Ёсць таксама гісторыя на іншым вектары - з Расеяй, якая абвастрылася на фоне індыйска-пакістанскага канфлікту, які пачаў разгарацца з новай сілай на мінулым тыдні. Хутчэй за ўсё, у нешта сур'ёзнае ён не перарасце і застанецца на ўзроўні чарговай памежнай перастрэлкі, хоць і на дастаткова высокім узроўні эскалацыі.

На гэты момант Расея ўсімі праўдамі і няпраўдамі імкнецца выбудаваць больш шчыльныя стасункі з Індыяй. А яе малодшы партнёр, атрымліваецца, запрашае грамадзян канкурэнтнай, фактычна варожай краіны, у Беларусь, на тэрыторыю "саюзнай дзяржавы". Адпаведна, гэта кідае цень у тым ліку і на стасункі паміж Расеяй і Індыяй.

Таму гэта своеасаблівы шантаж і ў гэты бок: "Дайце грошай, а то я вам напаскуджу ў расейска-індыйскіх стасунках". Калі Лукашэнка атрымае грошы альбо з аднаго, альбо з другога боку (а ў ягоным свеце лепш адразу з двух бакоў), то, натуральна, ніякіх пакістанцаў у прамысловых маштабах у Беларусі не будзе. Гэта калі казаць пра прычыну, якую можна назваць шантажом ці патрэбай у грошах.

Другая прычына, пра якую Лукашэнка сам гаворыць і ўжо адкрыта пра гэта сказаў, толькі не назваў падстаў для ўзніклай сітуацыі, у тым, што ў Беларусі сапраўды катастрафічна не стае таго, што называецца ў нармальнай парадыгме "чалавечы капітал", а ў разуменні Лукашэнкі - "працоўная сіла".

Зразумела, што ніякія суперкваліфікаваныя пакістанскія спецыялісты ў Беларусь працаваць не паедуць. Тым больш з заяўленых прадпрыемстваў, куды яны патрэбны, напрыклад, баваўняныя вытворчасці і гэтак далей. Гаворка ідзе аб тым, што патрабуюцца проста працоўныя рукі, гэта значыць некваліфікаваная працоўная сіла.

Такім чынам, Лукашэнка фактычна прызнае тое, пра што апошнія некалькі гадоў гавораць усе прадстаўнікі дэмакратычных сілаў Беларусі, толькі Белстат упарта адмаўляе гэтую рэальнасць. У Беларусі назіраецца вялікая нястача персаналу для працы на прадпрыемствах праз эканамічную міграцыю і рэпрэсіі, нізкую нараджальнасць, а таксама з-за таго, што за апошнія чатыры гады палітыка рэжыму Лукашэнкі нанесла самы страшны ўдар па дэмаграфіі Беларусі. Яму патрэбны ўжо хоць нейкія людзі, абы прадпрыемствы працавалі.

- Якія падводныя камяні могуць чакаць рэжым Лукашэнкі, калі ў краіну прыедзе 150 тысяч працоўных мігрантаў? Ці падніме гэта сацыяльнае напружанне ў краіне?

- Я не ўпэўнены, што пакістанцы будуць самым лепшым развязаннем для гэтай сітуацыі. З іншага боку, яны прынясуць з сабой яшчэ і праблемы, звязаныя з тым, што гэта прадстаўнікі зусім іншага грамадства. Зразумела, што Беларусь - талерантная краіна, беларусы - талерантны народ, але падобны імпарт прадстаўнікоў іншай рэлігіі, іншай нацыянальнасці і культуры ў такіх маштабах ніхто да гэтага не рабіў.

Наступствы такога кроку могуць быць самымі непрадказальнымі. Гэта і рост напружання ў грамадстве, бо нават калі завозілі мігрантаў у меншых маштабах, якія штурмавалі мяжу і не планавалі заставацца на тэрыторыі Беларусі, канфлікты ўзнікалі.

А тут размова ідзе аб тым, што будзе імпарт тых, хто быццам павінен застацца і жыць. Ні адна краіна - ні Еўропа, ні Злучаныя Штаты Амерыкі - не змагла толкам развязаць праблему інтэграцыі прыезджай працоўнай сілы з краін з сур'ёзнымі культурнымі адрозненнямі: рэлігійнымі, нацыянальнымі і гэтак далей.

Тое, чым ганарыўся рэжым у Беларусі, - што гэта дастаткова монакультурная краіна без этнічных канфліктаў, - яны могуць разбурыць самі і раптоўна, проста таму што захацелі пашантажаваць абодва бакі, а адначасова з гэтым сапраўды не стае працоўных рук. Але зноў жа праблема ў тым, што працоўныя, якія будуць працаваць на нейкай індустрыяльнай вытворчасці, - гэта не новы ўклад прамысловасці, не постіндустрыяльная гісторыя. Яны нічога, акрамя часовага затыкання дзірак, ніякага развіцця не прынясуць, і гэта таксама трэба мець на ўвазе.

Ёсць яшчэ адна здагадка, што пакістанцы ў прамысловых маштабах з'яўляюцца часткай так званай пакетнай угоды. У прынцыпе, гэта не сакрэт - на сустрэчах, якія адбыліся ў Менску, гэта не хавалася. Адна з задач беларускага рэжыму - актывізацыя гандлю зброяй з Пакістанам.

Цалкам магчыма, што за доступ да вайсковых замоў Пакістана (пакуль незразумела, што прапанаваць наўзамен) пакістанскі бок прапанаваў: "А вы ў нас забярыце лішніх, таму што вам не стае". Калі гэта так, то гэта спародзіць глабальны клубок новых праблем.

Акрамя таго, што незразумелая чарговасць выканання элементаў такой магчымай угоды. Пакістанцы могуць прыехаць у Беларусь, а зброю Лукашэнка так і не прадасць. Ён не развяжа сваю галоўную задачу - атрымаць грошы хоць ад кагосьці.

Я вельмі сумняваюся, што на шантаж павядзецца Расея. Я практычна ўпэўнены, што на шантаж не павядзецца Еўропа. Ну, і складана тут ацаніць плацежаздольнасць Пакістана.

Лукашэнка можа стварыць новыя праблемы ўнутры Беларусі, не развязаўшы сваю самую галоўную праблему, якой ён устурбаваны ўжо паўтара года, - атрыманне замежнага фінансавання. Еўропа прыпыніла падтрымку рэжыму, нават за мігрантаў прынцыпова не захацела таргавацца. Расея скараціла фінансавую падтрымку да мінімуму. З замежным гандлем таксама ўсё не вельмі добра.

А плаціць сваім сілавікам, якія забяспечваюць устойлівасць рэжыму, з чагосьці трэба.

- Пакістан зараз знаходзіцца на мяжы вайны з Індыяй. Ці можа дыктатар нажыць сабе новых ворагаў, збліжаючыся з Ісламабадам?

- Самы першы і натуральны вораг - гэта Індыя. Прычым абсалютна незразумела, навошта гэта робіцца, таму што Індыя разглядалася як адзін з рынкаў збыту і крыніц інвестыцый, хоць у нейкія больш-менш тэхналагічныя галіны ў Беларусі. Напрыклад, вытворчасць фармацэўтычных прэпаратаў.

Калі індыйскія грошы ў беларускай эканоміцы яшчэ можна знайсці, то пакістанскія наўрад ці. І навошта на пустым месцы ствараць сабе праблемы? У мяне адказ толькі адзін: бо вельмі патрэбны грошы, і яны патрэбны яшчэ ўчора. Тут гаворка не пра нейкую доўгую практыку.

Другая гісторыя – планы наконт мігрантаў адназначна выклічуць незадаволенасць у Еўропе. Жадання пагаварыць з Лукашэнкам не дабавіцца, хутчэй, убавіцца. Міграцыйная тэма вельмі балючая для новай амерыканскай адміністрацыі.

Як я ўжо сказаў, Расея ў гэтай сітуацыі таксама будзе незадаволеная, бо ёй зараз важнейшая Індыя, чым Пакістан. Яны дастаткова шчыльна супрацоўнічаюць. Індыя з'яўлялася за апошнія гады асноўным пакупніком расейскай нафты, хаця там ёсць праблемы з разлікамі, але гэтага нельга сказаць пра Пакістан.

Плюс Індыя доўгі час была вялікім рынкам для продажаў расейскіх узбраенняў, што цяпер таксама стаіць пад пытаннем на фоне таго, як расейскія «аналоговнеты» праяўляюць сябе ў рэальным боесутыкненні ў вайне, якую Пуцін развязаў супраць Украіны. Адпаведна, задаволеных гэтай угодай, магчыма, не будзе.

Але я думаю, што ў Менску гэта выдатна разумеюць, таму схільны расцэньваць гэта проста як спробу шантажу, без яе рэалізацыі на практыцы.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]