«У Беларусі адбываецца маштабнае ашуканства»

Беларусы ацанілі цырк з «днямі цвярозасці».

«Салідарнасць» распытала беларусаў, ці ўважаюць яны «дні цвярозасці» за эфектыўны захад для папулярызацыі здаровага ладу жыцця і як ставяцца да такіх абмежаванняў. Імёны ўсіх суразмоўцаў змененыя з меркаванняў бяспекі.

У Беларусі ўсё больш раёнаў і ўсё часцей абвяшчаюць «Дні цвярозасці», калі ў крамах забаронены продаж спіртнога. Як правіла, гэта звязанае з апошнімі званкамі і выпускнымі вечарамі ў школах - але не толькі.

Напрыклад, у Бабруйску і Дрыбіне першыя акцыі «Дня цвярозасці» прайшлі яшчэ ў сакавіку, далей забарона продажу алкаголю будзе дзейнічаць 24 траўня і 13 чэрвеня, у дні школьных свят, а яшчэ 1 верасня.

Мяркуючы з пастаноў, апублікаваных на нацыянальным прававым інтэрнэт-партале, па пяць «цвярозых» дзён прынялі ў Дрыбінскім і Крычаўскім раёнах, а лідарам можа стаць Рагачоў, дзе спіс уключае 9 дзён.

Зрэшты, ва ўсіх правілах ёсць выключэнні. Прапаганда ЗЛЖ і барацьба з алкагалізмам не распаўсюджваюцца на правядзенне рытуальных абрадаў і вясельных урачыстасцей. Акрамя таго, свабодна можна будзе набыць алкаголь ва ўстановах, дзе ён прадаецца на разліў.

«Мы робім выгляд, што верым»

— Ведаеце, у мяне дзед быў алкаголік, запойны, — расказвае жыхарка райцэнтра Валянціна. - Не буйны, слава ўсім багам, але ідэйны, са сваімі паняццямі «нормы» і калі «працоўнаму чалавеку трэба пахмяліцца, каб праца пайшла».

І вось я вельмі дакладна памятаю, што ў 1995-м, калі я заканчвала школу, гэтыя абмежаванні ўжо былі. У загадзя абвешчаны дзень перагароджвалі вяровачкамі аддзелы з алкаголем і вывешвалі паперкі, што сёння нельга. Выпускнікі і бацькі, вядома, «затарваліся» загадзя.

Але самае галоўнае, мы з бацькамі вяртаемся з урачыстай лінейкі «апошняга званка», я яшчэ жартую, як дзед перажыве, што адзіная ўнучка школу скончыла, а выпіць няма чаго - і што б вы думалі, дзед ужо на лавачцы пад пад'ездам «цёпленькі»!

Прычым, дзе знайшоў выпіць, так і не прызнаўся. Відавочна не ў таксістаў з-пад крыса браў, значыць, нейкія схемы ведаў.

І зараз тыя, каму вельмі трэба знайсці алкаголь менавіта ў «дні цвярозасці» - знойдуць. Хто нядрэнна зарабляе, пойдзе ў бар ці ў бюджэтную «чарачную», іншыя знойдуць у суседзяў, сяброў, сваякоў, чым пажывіцца.

У нас на ўскраіне самагонку некаторыя гоняць. Ды і бутэлечкі з-пад глогу ля кустоў, скажам сапраўды, не такая рэдкасць.

Такія забароны на продаж алкаголю, як у нас робяць - ад гэтага да гэтага прадаваць нельга, але на вяселле можна, і ў кавярні можна, і загадзя можна - гэта ніякая не барацьба за здаровы лад жыцця, а маштабнае ашуканства.

Мясцовыя ўлады робяць выгляд, што клапоцяцца пра сямейныя бюджэты і здароўе грамадзян, мы робім выгляд, што верым.

«Замест класных гадзін з пракурорамі праводзіць часцей сустрэчы з медыкамі»

Мянчук Ігар характарызуе сябе як «практычна непітушчага», таму навіны пра абмежаванні продажу спіртнога ніякіх асаблівых эмоцый у ім не выклікаюць.

- Я наогул перакананы, што моцныя эмоцыі, няхай гэта будзе радасць ці гора, лепш пражываць без алкаголю, у кампаніі самых блізкіх людзей. Хоць у хатнім бары бутэлька шампанскага стаіць з 2020 года, чакае сваёй гадзіны - але гэта больш пра сімвал, чым пра выпіць вельмі трэба.

А алкаголь можа быць як сімвал (кагор на стале на Вялікдзень, келіх пеністага на вяселлі, памінальная чарка) але не як абавязковы антураж для стасункаў з людзьмі і пагатоў не як самамэта.

З іншага боку, больш тупы і бескарысны метад барацьбы, чым абмежаванне продажаў, пяць ці няхай нават дзесяць разоў на год, складана прыдумаць.

Каля майго дома ў спальным раёне горада з аднаго боку невялікая крама з кафэтэрыем, з другога - школа, а амаль насупраць - траўмапункт. Дык вось, у «дні цвярозасці» я бачу значна больш п'яных людзей.

Гэта выглядае, як быццам абвясцілі чэлендж: набрацца, насуперак забароне. Атрымліваецца не дзень, а цень цвярозасці.

Ну і з трэцяга боку, скажу як бацька, маёй дачцэ год застаўся да апошняга званка. Ужо калі забарону на продаж алкаголю ўвязваць са здароўем выпускнікоў - не толькі за спіртное трэба брацца, але і за вэйпы, за агідную якасць харчаванне, за маральна-псіхалагічную абстаноўку ў школах.

А замест класных гадзін з пракурорамі і інспектарамі з ІСН праводзіць часцей сустрэчы з медыкамі і псіхолагамі. Толькі з добрымі і разумнымі, хто здольны дастукацца да падлеткаў, а не адбарабаніць па паперцы лекцыю аб шкодзе курэння і распівання.

Вось тады, на мой погляд, праз час не спатрэбяцца гэтыя смешныя «дні цвярозасці».

«Заўважце, на які-небудзь дзень міліцыі не замахваюцца»

Пенсіянерка Алена Уладзіміраўна адзначае ў размове, што ўвогуле не разумее, чаму забарону прадаваць спіртное звязваюць менавіта са школьнымі святамі:

- Можна падумаць, школьнікі - самыя пітушчыя ў Беларусі людзі! Але ж гэта ўвогуле не так. Я гляджу на сваю старэйшую ўнучку і яе асяроддзе: яны заканчваюць толькі 10 клас, а многія ўжо матываваныя, нацэленыя на паступленне па пэўнай спецыяльнасці.

У іх рэпетытары, творчыя гурткі, спартыўныя секцыі. Не тое што выпіць, уздыхнуць няма калі. І самае галоўнае, я ж з гэтымі дзецьмі размаўляю — у іх і патрэбнасці такой няма.

Канкрэтна мая ўнучка - спартоўка, яна захапляецца лёгкай атлетыкай, ёсць амбіцыі чагосьці дасягнуць, потым, можа, з дзецьмі працаваць у гэтай сферы. А цікавасці да алкаголю ў яе няма.

Мне здаецца, гэта наогул зусім іншае пакаленне, яны замест алкагольнай вечарынкі або вылазкі на шашлыкі возьмуць ровар, тэрмас з гарбатай і два бутэрброды, і паедуць з сябрамі любавацца нейкімі прыроднымі прыгажосцямі. І гэта выдатна насамрэч.

А калі вярнуцца да забароны продажу алкаголю ў дзень выпускных - мне здаецца, гэта такі сімвалічны жэст. Як падчас савецкіх антыалкагольных кампаній былі папулярныя плакаты «Цвярозасць - норма жыцця», іх вывешвалі паўсюль, і на працоўных месцах - а тут жа за вуглом рабацягі спакойна распівалі.

І зараз усё, што могуць - абвясціць дні выпускных вечароў «днём цвярозасці», нібыта як прафілактыку п'янства праводзяць. Заўважце, на які-небудзь дзень міліцыі або дзень ПДВ не замахваюцца - не рызыкуюць, мабыць.

«Чыйсьці тата і фізкультурнік налівалі гарэлку ў чайнікі, а віно - у графіны»

- О, памятаю, як у рэальнасці працавалі гэтыя забароны яшчэ ў траўні школьныя гады, - смяецца мянчанка Аксана. - Я сканчала школу ў канцы 1990-х.

Лукашэнка яшчэ не напісаў сваю знакамітую дырэктыву №1 пра дысцыпліну, у тым ліку пра барацьбу з разгільдзяйствам і п'янствам на працоўных месцах, але ў дні выпускных продажы спіртнога ўжо абмяжоўвалі, ці то з 8 раніцы святочнага дня і да 8 раніцы наступнага, ці то з поўначы. У рэстарацыях, дарэчы, таксама адзначаць было нельга, так што зараз чыноўнікі нічога новага не вынаходзяць.

Мне здаецца, у нашай краіне, увогуле на постсавецкай прасторы, афіцыйна ніколі і не быў дазволены алкаголь на выпускных. А неафіцыйна доўгія гады ўсю гэтую забарону ігнаравалі.

На мой выпускны спіртное было закупленае, прынамсі, за тыдзень да святкавання. Пасля ўрачыстай часткі школу нібыта закрылі, пакінулі некалькіх дзяжурных міліцыянтаў на ўваходах — але спіртное было ўжо ўнутры, пранесенае праз сталовую спецыяльна прызначанымі людзьмі з бацькоўскага камітэта.

І я вельмі смяялася, калі ў сталовай на сталы, накрытыя літарамі «П», прынеслі чайнікі і графіны, тыпу з узварам, бо незадоўга да гэтага бачыла, як нечый тата і фізкультурнік налівалі гарэлку ў чайнікі, а віно - у графіны.

Бацькі потым ціхенька выносілі пустыя бутэлькі ў пінжаках і сумачках, нібы выходзячы папаліць, і выкідвалі ў кантэйнеры ў дварах. Ужо не ведаю, як дамовіліся з міліцыянтам, але ён вельмі старанна нічога не бачыў. Дарэчы, скончылася ўсё суцэль мірна, ніхто не перабраў.

Вядома, зараз іншы час, ўсюды ў школах камеры, турнікеты і пільныя вахцёры. Так што цалкам веру, што адзначэнне выпускных вечароў у школьных сценах пройдзе без алкаголю, без лімузінаў, з патрыятычнымі песнямі паводле сцэнару, ухваленага аддзелам адукацыі і завучам.

Але я сапраўды гэтак жа ўпэўненая, што тыя, хто захоча выпіць у знак уступлення ў дарослае жыццё, ужо даўным-даўно ўсё прыдумалі. Забаронныя аб'явы ў крамах ім, прабачце, да лямпачкі.

Аксана кажа, агулам яна згодная, што прафілактыка алкагалізму і лабіяванне здаровага ладу жыцця «павінны мець месца»:

- У многіх еўрапейскіх краінах таксама абмяжоўваюць продаж алкаголю. Ведаю, што ў Францыі яго нельга набыць уначы на запраўцы, у Літве - пасля 20 гадзін вечара, у Швэцыі, па-мойму, ужо пасля 18 гадзін нічога не набыць, у крамах Польшчы - пасля поўначы. Але для поспеху гэта павінна быць сістэмная, доўгая і шматкампанентная прафілактычная праца, а не адзінкавыя забароны разам з прапагандысцкімі лозунгамі.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]